Nurcan CEYRAN
Büyük Ortadoğu Projesi (BOP), yıllar önce “bölgeye demokrasi ve refah getirme” söylemleriyle tanıtıldı. Kâğıt üzerindeki hedefler kulağa cazip geliyordu: daha özgür toplumlar, daha güçlü ekonomiler, daha barışçıl bir coğrafya. Ancak pratikte yaşananlar, bu söylemlerin ardında çok daha sert bir gerçek olduğunu gösterdi: haritaların yeniden çizilmesi, ekonomik bağımlılığın artırılması ve bölgesel güçlerin zayıflatılması.
Türkiye bu projenin merkezindeydi. Bazı siyasi aktörler, BOP’u bir “vizyon” olarak sunarken, diğerleri bunun Türkiye’yi kendi iradesinden koparan bir zincir olduğunu savundu. “Eş başkanlık” ifadeleri kamuoyuna bir gurur vesilesi gibi anlatıldı, oysa bu durumun ne anlama geldiği sorgulandığında, cevapsız kalan sorular büyüdü: Bir ülkenin geleceği, kendi iradesi dışında hangi mekanizmalara bağlanmıştı?
Barış Süreci ve Toplumsal Yara
BOP’un en tartışmalı yansımalarından biri, Türkiye’deki iç barış politikalarının şekillenmesinde görüldü. DEM Parti’nin siyasetteki varlığı ve “barış süreci” adı altında yürütülen girişimler, bir kesim tarafından çözüm umudu olarak görülürken, diğer bir kesim için derin bir kırgınlığa dönüştü. Özellikle şehitler ve şehit aileleri açısından bu süreç, “barış” kavramının içinin boşaltıldığı bir döneme işaret ediyor.
Çünkü barış, yalnızca silahların susması değil; adaletin, güvenin ve toplumsal onurun sağlanmasıyla mümkündür. Ancak bu süreçte atılan adımlar, bazı kesimlerce dış stratejilerin dayatması gibi algılandı. Bu da hem toplumsal güveni sarstı hem de acıların istismar edildiği duygusunu pekiştirdi.
Bugün geldiğimiz noktada BOP’un bilançosu ağırdır. Irak’tan Suriye’ye, Libya’dan Yemen’e kadar bölgede parçalanmış devletler, çökmüş ekonomiler ve derinleşen toplumsal fay hatları görüyoruz. Demokrasi vaadiyle başlayan süreç, otoriterleşme ve kaosla sonuçlandı.
İşte tam bu noktada “gaflet” kavramı devreye giriyor. Çünkü mesele sadece dış güçlerin stratejileri değildir; mesele, bu stratejilerin içeride kimler tarafından, hangi motivasyonlarla kabul edildiğidir. Gerçek ihanet, bir ülkenin geleceğini halkın iradesi yerine dış talimatlarla şekillendirmek değil midir? Bu projeye yön verenlerin isimleri ve motivasyonları artık sır değil. Fakat asıl sorgulanması gereken, bu planlara içeriden meşruiyet sağlayan mekanizmalardır. Eğer bugün “BOP Gaflet Komisyonu” diye bir kavramdan söz ediyorsak, bu yalnızca tarihsel bir metafor değil, aynı zamanda bir yüzleşme çağrısıdır: Kimin için çalıştık, kimin talimatını uyguladık, ve en önemlisi, bunun bedelini kim ödedi?
Kaynak ve Belgeler
ABD Dışişleri Bakanlığı – Greater Middle East Initiative (2004): BOP’un temel stratejik belgelerinden biri, bölge için “demokrasi ve reform” vaadi içeriyor.
NATO ve AB Strateji Raporları: Bölgesel güvenlik ve işbirliği politikalarını belirleyen resmi belgeler.
TBMM Tutanakları ve Komisyon Raporları: Türkiye’de BOP’a dair siyasi tartışmalar ve araştırmalar.
Hükümet ve Muhalefet Açıklamaları: Sürece ilişkin dönemin önde gelen siyasetçilerinin beyanları.
Akademik Çalışmalar: BOP’un bölge ve Türkiye üzerindeki etkilerini inceleyen makaleler ve raporlar.
Medya Haberleri ve Röportajlar: Kamuoyuna yansıyan gelişmeler ve uzman görüşleri.
Ekonomik ve Sosyal İstatistikler: Bölgenin BOP sonrası durumu hakkında veri sunan kaynaklar.
